GEVOEL EN VERSTAND

Stoer
Laatst hoorde ik Janneke vertellen dat ze louter en alleen in
vijf VWO terecht gekomen was vanwege haar bovenmatige
gokkwaliteiten. Stoer, onschuldig grapje natuurlijk,
maar niet helemaal ongevaarlijk.

De zichzelfwaarmakende voorspelling
Een mooie gelegenheid om het principe van de ' zichzelf
waarmakende voorspelling ' eens onder de loep te nemen,
want zowel handige als onhandige overtuigingen ontstaan
over het algemeen vanuit een onschuldige gedachte.
Het gevaar zit hem ook niet in die gedachte zelf, maar in de
onjuistheid ervan in combinatie met herhaling. Als je een
onjuiste definitie van een situatie maar vaak genoeg herhaalt,
is de kans groot dat je er onbewust in gaat geloven. En erger
nog dat je je er vroeg of laat naar gaat gedragen. Met als
gevolg dat het nog waar wordt ook !
Stel je voor dat Janneke gedurende haar middelbare schooltijd
regelmatig als grapje of uit bescheidenheid zegt dat ze niet
slim is maar slim lijkt omdat ze eigenlijk vooral goed is in
gokken. Dan kan het tweede deel van de bewering kloppen als
ze niet goed heeft geleerd en toch een voldoende haalt voor
een toets. Het eerste deel echter, klopt nog steeds niet, want
niemand komt zomaar in 5 VWO terecht.
Nou wordt er nogal wat afgetoetst op de middelbare school en
dat geeft het grapje alle gelegenheid zichzelf regelmatig te
herhalen en uit te groeien tot een gewoonte of zelfs tot een
innerlijke overtuiging.
Als Janneke haar examen niet haalt, zal ze achteraf wellicht
kunnen zeggen: ' Zie je wel ' dat zei ik toch ... ' ik ben niet
slim en van de zenuwen heb ik slechter gegokt dan anders '.
In werkelijkheid is de kans ook aanwezig dat ze onvoldoende
tijd aan haar studie heeft besteed, omdat ze dacht dat ze
het met haar gokkwaliteiten wel zou redden.

Onbewuste link
Gedachten en uitspraken die we vaker herhalen, dalen ook af
in ons onderbewustzijn. Daar werken ze door zonder dat we
dat echt in de gaten hebben. Ze worden ongemerkt en
ongewild gelinkt aan beelden en ideeen over onszelf en de
manier waarop we onszelf zien, waarderen en beoordelen.
Waardeoordelen over onszelf vormen de basis voor gevoelens
van onzekerheid en zelfvertrouwen.

Richting kiezen
Wat Janneke betreft kan ze op verschillende manieren op een niet
gehaald examen reageren. Een studiehouding is veranderbaar,
aanpasbaar en daarmee positief te beinvloeden. Van gokkwaliteiten
kun je dat helaas moeilijk zeggen. Als Janneke het examenjaar
opnieuw moet doen en zich daarbij richt op haar studiehouding
is er weinig aan de hand en herstelt het zelfvertrouwen zich
vanzelf weer. Meestal gaat het ook zo, maar het kan ook ander.

Selectieve waarneming
Stel dat Janneke af en toe per ongeluk heel even denkt dat
het misschien wel waar is dat haar gokkwaliteiten groter zijn dan
haar intelligentie. Of dat ze soms heel even bang is dat het waar
zou kunnen zijn, dan kan dit op den duur haar zelfbeeld aardig
ondermijnen. Als de twijfel bij herhaling aandacht krijgt, dan
neemt het onbewust dit op in haar eigen proces. Het gaat helpen
zoeken naar situaties die het beeld bevestigen. Deze selectieve
waarneming werkt voor negatieve en positieve informatie precies
hetzelfde. Richt Janneke zich dus op de twijfel, dan zal ze zich
onzekerder gaan voelen. Richt ze haar aandacht op een passende
studiehouding, dan zal haar zelfvertrouwen groeien.

Denken en voelen
Naast de ' zichzelf waarmakende voorspelling ' brengt dit
voorbeeld nog iets heel anders aan het licht. En wel dat gevoelens
volgen op gedachten. ook een interessant idee om nog even
op voort te borduren, want als er eerst een gedachte is en pas
dan het gevoel, dan mag je daaruit concluderen dat iedereen
een heel eind de baas kan zijn over zijn eigen gevoel.
Natuurlijk worden we in ons denken allemaal beinvloed door
de wereld om ons heen. Toch ben je, ondanks dat, vrij om te
kiezen hoe je in een situatie denkt. Zo kun je denken in
onmogelijkheden, maar ook in mogelijkheden.
Het verschil in gevoel is enorm.
Wat je aandacht geeft dat groeit, wist
Aristoteles al. Met andere woorden als je je focust op
problemen die je tegen kunt komen als je iets wilt bereiken,
dan zul je ze zeker tegenkomen. Ga je er echter van uit dat de
dingen zelden precies lopen zoals je ze gepland had en je
blijft gefocust op je doel, dan los je veel makkelijker de obstakels
op die zich onderweg aandienen.

Doen!
Het lijkt er dus zomaar op dat je het beste goed kunt leren
denken als je je goed wilt voelen.
Gaat lukken!
Veel succes en vooral veel plezier.



Wil je deze column gebruiken?
Dat is prima als je daarbij de volgende link vermeldt:
Columns van Lya Perfors Moderne Psychotherapie

Wil je reageren? Dat kan ook:
lya@therapieplan.nl